تاثیر حاشیه بر جامعه پرندگان

چکیده این حقیقت که جهان به دلیل فعالیت های بشری در حال از دست دادن تنوع زیستی خود است امری کاملا شناخته شده است. یکی از بزرگ ترین تهدیدها روی تنوع زیستی، اثر حاشیه ای است. زیستگاه های حاشیه ای به عنوان پهنایی باریک بین دو زیستگاه کاملا متفاوت و مشخص تعریف شده اند. حاشیه جنگل به عنوان مرز بین بوم سازگان های جنگلی و غیرجنگلی و نیز میان دو جنگل با ساختار و ترکیب متفاوت تعریف شده است. اثرات حاشیه ای عامل کلیدی در درک این نکته است که چگونه ساختارهای منظر روی کیفیت زیستگاه تاثیرگذار است. مفهوم اثرات حاشیه ای شامل همه تغییرات زیستی و غیر زیستی است که به عنوان یک اثر از حاشیه دو نوع زیستگاه متفاوت رخ می دهد. اثر حاشیه ای با جنبه های متفاوت ظاهری نظیر حاشیه های کشاورزی، طبیعی، رودخانه، جاده، پرچین های کشاورزی، قطعه قطعه شدن عرصه های جنگلی یک پارچه، پاک-تراشی جنگل و حفرات ایجاد شده در جنگل یکی از موضوعات مهم و مورد بحث در میان بوم شناسان است. همچنین اثر حاشیه ای موجب افزایش میزان نور، افزایش سرعت باد، نوسانات شدید دمایی و رطوبت می شود که می تواند ترکیب و ساختار پوشش گیاهی و به تبع آن جامعه پرندگان را تغییر دهد. پرندگان گروه با ارزشی از موجودات زنده بوده و برای ارزیابی اثرات حاشیه روی جانوران مناسبند. پرندگان به تغییراتی که در ساختار، خُرداقلیم، خُردزیستگاه و ترکیبات جنگل ها رخ می دهد حساس هستند. نتایج این مطالعه نشان داد که فاکتورهای خُرداقلیم و خُردزیستگاه بر فراوانی، ترکیب، تراکم و تنوع پرندگان در طول گرادیان حاشیه-مرکز تاثیرگذار است. پرندگان واکنش های گونه ای و گروهی خاص و متفاوتی از لحاظ فراوانی، توزیع، تراکم و تنوع به اثرات حاشیه از خود نشان می دهند. نتایج این بررسی نشان داد اثر حاشیه ای موجب افزایش تراکم گونه های عمومی و حاشیه گرا، شکارگری جوجه های آشیانه ای و نیز موجب کاهش گونه های آشیان حفره ای و گونه های وابسته به عمق جنگل در نزدیکی حاشیه می شود. علاوه بر این، رژیم غذایی نیز نقش بزرگی در واکنش پرندگان نسبت به حاشیه داشت. گوشت خوران، شهدخواران و میوه خوران نسبت به حاشیه حساسیت کمتری دارند اما حشره خوران حساسیت بیشتری به این موضوع دارند. باید اذعان نمود که تغییر در زیستگاه های خُرد در حاشیه عامل کلیدی در پاسخ پرندگان نسبت به شیب تغییرات حاشیه-مرکز است. به دلیل حضور پرندگان حاشیه گرا در ماتریس اطراف لکه های جنگلی، برای این گروه از پرندگان عملیات حفاظتی کمتری در مقابل کاهش جمعیت یا خطر تهدید شوندگی مورد نیاز است. در مقابل، پرندگان درونی جنگل خصوصا حشره-خواران روی زمین باید بیشترین توجه به امر حفاظت را به خود جلب نمایند.